آموزش تست آج لاستیک خودرو

با اینکه هم تایرسازان و هم خودروسازان، دستورالعمل‌های خاص خودشان را برای استفاده از تایرها دارند، اما درباره تایر و لاستیک ماشین، نکاتی وجود دارد که دانستن آنها برای هر راننده‌ای مفید است. در این مقاله، ابتدا درباره اهمیت آج لاستیک می‌گوییم. سپس مهم‌ترین نوع گل لاستیک و انواع عاج لاستیک را در خودروهای سواری و سنگین معرفی می‌کنیم. در انتهای مطلب نیز درباره روش های اندازه گیری عاج لاستیک و همچنین بهترین زمان تعویض لاستیک را براساس سایش شیار لاستیک را به شما می‌گوییم.

آج لاستیک یا عاج لاستیک؟!

قبل از آنکه به ادامه این مقاله بپردازیم، یک نکته مختصر بگوییم؛ وقتی صحبت از لاستیک می‌شود، خیلی‌ها به اشتباه از کلمه «عاج» برای آن استفاده می‌کنند در صورتیکه این کلمه فقط برای دندان کاربرد دارد! پس از این به بعد، باید از کلمه «آج» استفاده کنیم. ضمن اینکه منظورمان از عبارت «گل لاستیک» نیز همان آج لاستیک است.

چرا آج لاستیک مهم است؟

برای دویدن از چه کفشی استفاده می‌کنید؟ برای رفتن به محل کارتان چه کفشی می‌پوشید؟ چه کفشی را برای کوهنوردی انتخاب می‌کنید؟ همانطور که در موقعیت‌های مختلف، از کفش‌های مختلفی استفاده می‌کنیم، خودروها نیز بر اساس طراحی و کاربردشان، باید از لاستیک‌های متفاوتی استفاده کنند؛ لاستیک‌هایی که آج آنها طراحی گوناگونی دارند و شیار لاستیک‌ درون آنها نیز با یکدیگر متفاوت است. تصویر زیر، گویای همین موضوع خواهد بود.

بعضی از تایرسازان، آج لاستیک را با هدف کنترل گشتاور چرخ‌ها می‌سازند. اما برخی دیگر از تایرسازان، معیارشان در طراحی آج و شیار لاستیک، رسیدن به حداکثر فرمان‌پذیری و کنترل‌پذیری خودروهاست. برخی دیگر برای خودروهای مسابقه‌ای، تایر می‌سازند و تلاش می‌کنند تا آج لاستیک‌های‌شان بیشترین چسبندگی ممکن را داشته باشند.

اما تایرسازان زیادی هستند که در زمینه حمل و نقل فعالیت می‌کنند و اصطلاحا تایرهای سنگین می‌سازند. برای این تایرسازان، فاکتورهای دیگری برای طراحی آج لاستیک وجود دارد؛ مثلا بعضی از آنها برای خودروهای کشاورزی تایر می‌سازند، بعضی‌ها برای اتوبوس‌ها و کامیون‌ها لاستیک تولید می‌کنند و بعضی دیگر نیز کارشان تولید لاستیک برای خودروهای صنعتی و راه‌سازی است. حالا که این همه کاربرد مختلف برای لاستیک خودروها وجود دارد، بدیهی است که باید از طرح‌های گوناگونی برای آج و شیار لاستیک استفاده کرد.

انواع آج لاستیک در خودروهای سنگین چیست؟

تایرسازان برای خودروهای سنگین، باید لاستیک‌هایی بسازند که هم تحمل وزن خودروها را داشتند باشند و هم بتوانند در مسیرهای و سطوح مختلف، بیشترین گشتاور را به زمین منتقل کنند تا خودرو، راحت‌تر و با مقاومت کمتری به حرکتش ادامه دهد. در ادامه، به معرفی برخی از مهم‌ترین انواع آج لاستیک در خودروهای سنگین می‌پردازیم.

آج لاستیک نیم دنده

این طرح گل لاستیک، عمدتا برای محور محرک عقب در خودروهای کامیونی و وانت استفاده می‌شود. در طرح نیم‌دنده، شیار لاستیک بصورت افقی و در سرتاسر محیط تایر وجود دارد. طراحی و تولید تایرهایی که آج لاستیک نیم‌دنده دارند، بدلیل قدرت ترمزگیری بالا و قدرت چنگ‌زنی مناسب، همچنان نیز درمیان تایرسازان محبوب است.

البته این نکته را هم بگوییم که طرح نیم‌دنده، در سرعت‌های بالای خودرو، سروصدای زیادی تولید می‌کند. همچنین این نوع آج لاستیک را نمی‌توان در محور جلو استفاده کرد چراکه موجب سفت‌شدن فرمان و سایش یا ترکیدگی تایر می‌شود و به همین دلیل نیز توصیه شده تا آنرا روی محور محرک عقب یا محور غیرمحرک میانی، قرار دهند. در بازار جهانی، آج لاستیک با طرح نیم‌دنده را با نام Lug می‌شناسند.

آج لاستیک چهار خط

در نامگذاری این نوع آج لاستیک، منظور از «خط»، همان شیارهایی است که بصورت سرتاسری روی تایر وجود دارد. با اینکه ممکن است تعداد شیار لاستیک به 3 یا 4 عدد نیز برسد اما در بازار، آنرا با نام «چهار خط» می‌شناسند.

این نوع از گل لاستیک، نمی‌تواند مانند گل نیم‌دنده، نیروی موتور را به جاده منتقل دهد. اما پایداری حرکتی و همچنین فرمان‌پذیری مناسبی را فراهم می‌کند. به همین دلیل نیز آج لاستیک چهار خط را معمولا روی محور جلو قرار می‌دهند. در بازار جهانی، آج لاستیک با طرح چهار خط را با نام Rib می‌شناسند.

آج لاستیک دو خط

در این نوع از گل لاستیک، معمولا دو شیار لاستیک سرتاسری در میانه تایر وجود دارد. در شانه‌های تایر نیز از شیارهای افقی استفاده شده است. پس به عبارت بهتر، این نوع طرح را می‌توان ترکیبی از «آج چهار خط» با «آج نیم‌دنده» دانست.

تایرسازان معمولا توصیه می‌کنند که از آج لاستیک دو خط، برای محور جلویی کامیون‌ها یا وانت‌ها استفاده شود چراکه فرمان‌پذیری آن، بسیار بهتر از قدرت چنگ‌زنی آن است. در بازار جهانی، آج لاستیک با طرح دو خط را با نام Semi-Lug می‌شناسند.

آج لاستیک کشاورزی

از نام‌گذاری این نوع آج لاستیک، کاملا مشخص است که برای چه کاربردی استفاده می‌شود؛ تایرسازان معمولا این طرح را برای محور عقب تراکتور و کمباین می‌سازند.

در این طرح، ارتفاع گل لاستیک، بیشترین مقدار ممکن است چراکه هم باید قدرت چنگ‌زنی در زمین‌‌های کشاورزی را داشته باشد و هم باید بتواند گل و لای را از وسط تایر به بیرون از تایر منتقل کند. آج لاستیک کشاورزی، به هیچ وجه برای جاده‌های آسفالت، مناسب نیست. در بازار جهانی، آج لاستیک با طرح کشاورزی را با نام Farm می‌شناسند.

انواع آج لاستیک در خودروهای سواری چیست؟

تایرسازان برای خودروهای سواری، لاستیک‌هایی را تولید می‌کنند که بیشترین فرمان‌پذیری و بالاترین پایداری را داشته باشند. در ادامه به معرفی برخی از مهم‌ترین انواع آج لاستیک خودروهای سواری می‌پردازیم.

آج لاستیک ترکیبی

این نوع از گل لاستیک، معمولا در تایرهای رادیال استفاده می‌شود اما طرح گل آن، بسیار متنوع و مختلف است طوریکه نمی‌توان الگوی خاصی را برای آن مشخص و تعریف کرد.

این نوع از تایرها، علاوه بر زیبایی ظاهری، ویژگی‌های دیگری نیز باید داشته باشند. مانند: مقاومت غلتشی کم، مصرف سوخت کم، چنگ‌زنی و ترمزگیری خوب، توانایی بیرون راندن آب، فرمان‌پذیری مناسب و همچنین حرکت نرم و راحت. در بازار جهانی، آج لاستیک با طرح ترکیبی را با نام Block & Rib می‌شناسند.

آج لاستیک جهت دار

تایرهایی که آج جهت‌دار دارند، دوام و تحمل بالایی نیز دارند اما عمده محبوبیت آنها بدلیل پایداری مناسب‌شان در هنگام حرکت با سرعت زیاد در جاده‌های خیس است.

این طرح، دارای شیارهای جانبی در دو طرف خط مرکزی تایر است. ضمن اینکه شیارها نیز همگی در یک جهت هستند و به همین دلیل نیز برخلاف سایر تایرها، نمی‌توانید از هر طرفی که خواستید، آنرا روی خودرو نصب کنید! در بازار جهانی، آج لاستیک با طرح جهت‌دار را با نام Directional می‌شناسند.

آج لاستیک نامتقارن

یک خط مرکزی روی سطح تایر را درنظر بگیرید طوریکه تایر را به دو نیمه مساوی تقسیم کند؛ حال اگر سمت راست این خط با سمت چپ آن، طرح گل یکسانی نداشته باشد، به آن لاستیک نامتقارن یا آسیمتریک می‌گوییم. بدلیل عدم تقارن، این لاستیک‌ها معمولا عمر کمتری نسبت به لاستیک‌های متقارن (سیمیتریک) دارند. همچنین فراموش نکنید که در این لاستیک‌ها، بدلیل طرح متفاوت گل آنها در شانه‌های تایر، جهت نصب تایر بسیار مهم و حیاتی است.

آج لاستیک نامتقارن علاوه بر فراهم‌کردن پایداری بیشتر در جاده‌های پر پیچ و خم با سرعت بالا، تحمل و دوام بسیار خوبی دارد. به همین دلیل نیز معمولا در خودروهایی که هندلینگ و ترمزگیری در آنها بسیار مهم است (مانند خودروهای اسپرت) از این نوع آج لاستیک استفاده می‌شود. در بازار جهانی، آج لاستیک با طرح نامتقارن را با نام Asymmetrical می‌شناسند.

چگونه آج لاستیک را اندازه گیری کنیم؟

روش های اندازه گیری آج لاستیک را می‌توان به سه روش چشمی، روش دستگاه آنالوگ و دیجیتال و همچنین روش مکانیزه، تقسیم‌بندی کرد.

در روش چشمی، لازم نیست زحمتی به خودتان بدهید! فقط کافی است سطح تایر و درون شیار لاستیک را به خوبی ببینید. اکثر تایرسازان، برای آنکه زمان تعویض لاستیک را به مصرف‌کنندگان نشان دهند، تکه‌های کوچکی را (همانند تصویر زیر) درون شیار لاستیک قرار می‌دهند. وقتی آج لاستیک به این تکه‌ها برسد، یعنی اینکه باید به فکر تعویض لاستیک باشید.

اما ممکن است همه تایرسازان، از چنین روشی استفاده نکنند. در این شرایط باید از دستگاه‌های آنالوگ برای اندازه گیری آج لاستیک استفاده کنید. در این دستگاه‌ها، چیزی شبیه خط‌کش قرار دارد. حال اگر این خط‌کش را درون شیار لاستیک قرار دهید، متوجه میزان سایش لاستیک می‌شوید. البته این روزها، نمونه‌های دیجیتال این دستگاه هم به بازار کشورمان آمده است که به جای‌خط‌کش، چیزی شبیه سوزن دارند و با جابجا شدن سوزن، میزان آج لاستیک مشخص می‌شود.

ولی به‌روزترین و دقیق‌ترین روش اندازه گیری آج لاستیک، استفاده از دستگاه صنعتی و تمام مکانیزه است. در این روش، تایر روی غلتک دستگاه قرار می‌گیرد و سپس یک پرتو نوری یا پرتو صوتی به آن تابانده می‌شود و در کمتر از چندثانیه، اطلاعاتی مانند عمق شیار لاستیک یا میزان ساییدگی لاستیک را به شما نشان می‌دهد.

تست آج لاستیک در ماشینچی

به دلیل هزینه نسبتا زیاد این دستگاه، تعمیرگاه‌های بسیار اندکی در کشورمان، از این روش استفاده می‌کنند. در میان شرکت‌های کارشناسی خودرو نیز «ماشینچی»، اولین شرکتی بود که در سال 1397 این روش اندازه گیری آج لاستیک را در اختیار مشتریان ایرانی قرار داد.